|
MAZİ FİİL
Fiili Mazi iki kısımdır:
a) Mazi Malum
b) Mazi Meçhul
MAZİ MALUM:
Mazi malum üç şekil üzere bulunur:
1) فَعَلَ kalıbında gelir. كَتَبَ gibi.
2) فَعِلَ kalıbında gelir. عَلِمَ gibi.
3) فَعُلَ kalıbında gelir. كَبُرَ gibi.
Üç şekli birbirinden ayıran ikinci harfin harekesidir. Birinci ve üçüncü harf üç şekilde de üstündür.
Dikkat:
Bir fiili mazi harekeli ise harekesine bakarak hangi kalıptan geldiğini anlarız. Eğer harekesi yoksa nasıl okunacağını sözlükten öğreniriz.
فَعَلَ kalıbında bulunan كَتَبَ mazifiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
كَتَبُوا
|
كَتَبَا
|
كَتَبَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
كَتَبْنَ
|
كَتَبَتَا
|
كَتَبَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
كَتَبْتُمْ
|
كَتَبْتُمَا
|
كَتَبْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
كَتَبْتُنَّ
|
كَتَبْتُمَا
|
كَتَبْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
كَتَبْنَا
|
|
كَتَبْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعَلَ kalıbında bulunan ضَرَبَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
ضَرَبُوا
|
ضَرَبَا
|
ضَرَبَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
ضَرَبْنَ
|
ضَرَبَتَا
|
ضَرَبَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
ضَرَبْتُمْ
|
ضَرَبْتُمَا
|
ضَرَبْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
ضَرَبْتُنَّ
|
ضَرَبْتُمَا
|
ضَرَبْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
ضَرَبْنَا
|
|
ضَرَبْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعَلَ kalıbında bulunan فَتَحَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
فَتَحُوا
|
فَتَحَا
|
فَتَحَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
فَتَحْنَ
|
فَتَحَتَا
|
فَتَحَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
فَتَحْتُمْ
|
فَتَحْتُمَا
|
فَتَحْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
فَتَحْتُنَّ
|
فَتَحْتُمَا
|
فَتَحْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
فَتَحْنَا
|
|
فَتَحْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعِلَ kalıbında bulunan عَلِمَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
عَلِمُوا
|
عَلِمَا
|
عَلِمَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
عَلِمْنَ
|
عَلِمَتَا
|
عَلِمَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
عَلِمْتُمْ
|
عَلِمْتُمَا
|
عَلِمْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
عَلِمْتُنَّ
|
عَلِمْتُمَا
|
عَلِمْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
عَلِمْنَا
|
|
عَلِمْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعُلَ kalıbında bulunan كَبُرَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
كَبُرُوا
|
كَبُرَا
|
كَبُرَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
كَبُرْنَ
|
كَبُرَتَا
|
كَبُرَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
كَبُرْتُمْ
|
كَبُرْتُمَا
|
كَبُرْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
كَبُرْتُنَّ
|
كَبُرْتُمَا
|
كَبُرْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
كَبُرْنَا
|
|
كَبُرْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعِلَ kalıbında bulunan حَسِبَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
حَسِبُوا
|
حَسِبََا
|
حَسِبَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
حَسِبْنَ
|
حَسِبَتَا
|
حَسِبَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
حَسِبْتُمْ
|
حَسِبْتُمَا
|
حَسِبْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
حَسِبْتُنَّ
|
حَسِبْتُمَا
|
حَسِبْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
حَسِبْنَا
|
|
حَسِبْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
MAZİ MEÇHUL:
- Mazi meçhul fiili sadece فُعِلَ kalıbında bulunur.
- فَعُلَ kalıbında (5. bab) bulunan mazi malumların meçhulü yoktur.Bu kalıp üzerinde bulunan tüm fiillerin hepsi lazımdır. Lazım fiilin meçhulü olmaz.
- Fakat فَعَلَ yahut فَعِلَ kalıbında bulunup ta müteaddi olan mazi malumların meçhulünü elde etmek için o mazi malumları فُعِلَ şeklinde okumalıyız.
Örnek: كَتَبَ mazi fiilin meçhulü كُتِبَ dir. عَلِمَ mazi fiilin meçhulü عُلِمَ dir.
فَعَلَ kalıbında bulunan كُتِبَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
كُتِبُوا
|
كُتِبَا
|
كُتِبَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
كُتِبْنَ
|
كُتِبَتَا
|
كُتِبَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
كُتِبْتُمْ
|
كُتِبْتُمَا
|
كُتِبْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
كُتِبْتُنَّ
|
كُتِبْتُمَا
|
كُتِبْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
كُتِبْنَا
|
|
كُتِبْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعَلَ kalıbında bulunan ضُرِبَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
ضُرِبُوا
|
ضُرِبَا
|
ضُرِبَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
ضُرِبْنَ
|
ضُرِبَتَا
|
ضُرِبَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
ضُرِبْتُمْ
|
ضُرِبْتُمَا
|
ضُرِبْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
ضُرِبْتُنَّ
|
ضُرِبْتُمَا
|
ضُرِبْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
ضُرِبْنَا
|
|
ضُرِبْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعَلَ kalıbında bulunan فُتِحَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
فُتِحُوا
|
فُتِحَا
|
فُتِحَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
فُتِحْنَ
|
فُتِحَتَا
|
فُتِحَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
فُتِحْتُمْ
|
فُتِحْتُمَا
|
فُتِحْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
فُتِحْتُنَّ
|
فُتِحْتُمَا
|
فُتِحْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
فُتِحْنَا
|
|
فُتِحْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعِلَ kalıbında bulunan عُلِمَ mazi meçhulün çekimi şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
عُلِمُوا
|
عُلِمَا
|
عُلِمَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
عُلِمْنَ
|
عُلِمَتَا
|
عُلِمَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
عُلِمْتُنَّ
|
عُلِمْتُمَا
|
عُلِمْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
عُلِمْتُنَّ
|
عُلِمْتُمَا
|
عُلِمْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
عُلِمْنَا
|
|
عُلِمْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعُلَ kalıbında bulunan كَبُرَ mazi meçhul fiilin çekimi olmaz!... Çünkü lazım fiillerdir.
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
yok
|
yok
|
yok
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
yok
|
yok
|
yok
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
yok
|
yok
|
yok
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
yok
|
yok
|
yok
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
yok
|
yok
|
yok
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
فَعِلَ kalıbında bulunan حَسِبَ mazi meçhul fiilin çekimi olmaz!...
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
حَسُِوا
|
حَسِبَا
|
حَسِبَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
حَسِبْنَ
|
حَسِبَتَا
|
حَسِبَتْ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
حَسِبْتُمْ
|
حَسِبْتُمَا
|
حَسِبْتَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
حَسِبْتُنَّ
|
حَسِبْتُمَا
|
حَسِبْتِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
حَسِبْنَا
|
|
حَسِبْتُ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
Dikkat:
A- Fiili maziler –gerek malum ve gerekse meçhul olsunlar- Türkçeye en çok “diligeçmiş zaman” ile bazen de “mişligeçmiş zaman” ile tercüme edilir. Demek oluyor ki, hangisi daha uygun düşerse öyle tercüme edilir. Mesela كَتَبَ : yazdı yahut yazmış, كُتِبَ :yazıldı yahutyazılmış. Fiili maziler bazen de “dua kipi” anlamında gelir. Mesela رَحِمَ اللهُ : Allah rahmet etsin, قَتَلَ اللهُ : Allah öldürsün.
|
كَتَبَ : yazdı yahut yazmış
|
كُتِبَ : yazıldı yahut yazılmış
|
|
رَحِمَ اللهُ : Allah rahmet etsin
|
قَتَلَ اللهُ : Allah öldürsün
|
B- Fiili mazinin başına olumsuzluk edatı denilen مَا yahut لاَ gelirse, Türkçeye “diligeçmiş” veya “mişligeçmiş” zamanın olumsuzu ile tercüme edilir. Mesela: مَا كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış, مَا كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış, لاَ كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış, لاَ كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış.
|
مَا كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış
|
مَا كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış
|
|
لاَ كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış
|
لاَ كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış
|
Not: مَا ile لاَ harflerinin çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili mazinin her çekiminin başına geçebilir. Ancak mazi menfinin مَا ile kullanılması daha çoktur.
Dikkat:
Ancak harfi cer veya zarf vasıtasıyla lazım fiillerden de meçhul yapılabilir. Örnek: غُشِىَ عَلَيْهِ (bayıldı), ذُهِبَ مَعَهُ (onunla gidildi) gibi.
a) Harfi cer vasıtasıyla lazım fiilin çekimi:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
غُشِىَ عَلَيْهِمْ
|
غُشِىَ عَلَيْهِمَا
|
غُشِىَ عَلَيْهِ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
غُشِىَ عَلَيْهِنَّ
|
غُشِىَ عَلَيْهِمَا
|
غُشِىَ عَلَيْهَا
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
غُشِىَ عَلَيْكُمْ
|
غُشِىَ عَلَيْكُمَا
|
غُشِىَ عَلَيْكَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
غُشِىَ عَلَيْكُنَّ
|
غُشِىَ عَلَيْكُمَا
|
غُشِىَ عَلَيْكِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
غُشِىَ عَلَيْنَا
|
|
غُشِىَ عَلَىَّ
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
b) Zarf vasıtasıyla lazım fiilin çekimi de şöyledir:
|
جَمْعٌ Çoğul
|
تَثْنِيَةٌ İkil
|
مُفْرَدٌ Tekil
|
|
|
|
ذُهِبَ مَعَهُمْ
|
ذُهِبَ مَعَهُمَا
|
ذُهِبَ مَعَهُ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
غَائِبٌ
|
|
ذُهِبَ مَعَهُنَّ
|
ذُهِبَ مَعَهُمَا
|
ذُهِبَ مَعَهَا
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
ذُهِبَ مَعَكُمْ
|
ذُهِبَ مَعَكُمَا
|
ذُهِبَ مَعَكَ
|
مُذَكَّرٌ Eril
|
مُخَاطَبٌ
|
|
ذُهِبَ مَعَكُنَّ
|
ذُهِبَ مَعَكُمَا
|
ذُهِبَ مَعَكِ
|
مُؤَنَّثٌ Dişil
|
|
ذُهِبَ مَعَنَا
|
|
ذُهِبَ مَعِى
|
|
مُتَكَلِّمٌ
|
Dikkat: Üstte her iki çizelgede de görüldüğü üzere lazım fiillerin meçhülleri harfi cer veya zarf vasıtasıyla tasrif edildiğinde müfred müzekker gaib çekimi değişmeyip ancak harfi cer veya zarfın bitiştiği zamirler değişir.
|